Alla Kravchuk na konferencji WSPÓŁCZESNE WYZWANIA W NAUCZANIU UKRAIŃCÓW JĘZYKA, LITERATURY I KULTURY POLSKIEJ

Spotkanie we Lwowie, odbywające się w trybie mieszanym – na żywo i online, stało się potężnym forum do wymiany myśli i doświadczeń związanych z tendencjami rozwoju i współczesnym stanem języka polskiego, polskiej literatury i kultury oraz ich miejscem w glottodydaktyce polonistycznej.

Wiele referatów konferencyjnych poświęconych było problemom nauczania Ukraińców języka polskiego w różnych aspektach, a także nauczania literatury i kultury. Referaty uczestniczek projektu „Polonista” A. Kravchuk i M. Gębki-Wolak, przygotowane we współpracy z dr doc. Iryną Bundzą z  lwowskiej Katedry Filologii Polskiej, znakomicie wpisały się w tę problematykę konferencyjną.

Dwa wygłoszone referaty, połączone wspólnym tytułem „Zanurzyć się w składni, zanurzyć się w składnię? Problemy wariantywnej rekcji w nauczaniu polszczyzny Ukraińców: na przykładzie czasownika zanurzyć (się)” przedstawiły zarys wyzwań i zadań w zakresie podejmowanych zagadnień językoznawstwa i glottodydaktyki (Alla Kravchuk, cz. 1: Prezentacja problemów) oraz wyniki pogłębionych badań językoznawczych, które są ważne zarówno dla glottodydaktyki, jak i normatywistyki polskiej oraz ukraińskiej (Małgorzata Gębka-Wolak, Iryna Bundza, cz. 2: Wyniki badań).

W trakcie wcześniejszych etapów prac projektowych okazało się, że rozwiązywanie problemów nauczania rekcji polskiej zaawansowanych ukraińskojęzycznych użytkowników polszczyzny warto uzupełnić o wyniki najnowszych badań językoznawczych w zakresie składni ukraińskiej. Stąd pojawił się pomysł na włączenie do badań nad wybranym fragmentem materiału dr I. Bundzy, która zajęła się dogłębną analizą niuansów składniowo-semantycznych ukraińskich czasowników odpowiadających  polskim – занурювати, занурюватися, занурити, зануритися (oraz wszystkich ich form lub derywatów – w zależności od przyjętej klasyfikacji części mowy – imiesłowów, gerundiów), na wzór badań nad polskimi wyrazami wyjściowymi przeprowadzonymi przez Małgorzatę Gębkę-Wolak.

Przedstawione badania dotyczyły również kognitywnych aspektów języka. Była zwłaszcza poddana dyskusji tezа, znana z wcześniejszych prac o charakterze kognitywnym, z których wynika, że wariant rekcyjny z biernikiem (zanurzyć w co, занурити в що) sprzężony jest z semantyką bardziej wyrazistego ruchu, natomiast wariant rekcyjny z miejscownikiem (zanurzyć w czym, занурити в чому) semantycznie wiąże się nie tyle z ruchem, ile z wyobrażeniem znajdowania się w otoczeniu określonej substancji.

W wyniku badań korpusowych obejmujących analizę około 68 tysięcy kontekstów wspomnianych czasowników oraz ich form (derywatów) w bierniku i miejscowniku na materiale języka ukraińskiego i około 10 tysięcy – na materiale języka  polskiego powstały swoiste monografie językowe badanych leksemów w polszczyźnie i w języku ukraińskim.

Uzyskane wyniki zarówno wzbogacają językoznawstwo polonistyczne i ukrainistyczne oraz normatywistykę polską i ukraińską, jak i umożliwiają opracowanie klarownych wskazówek glottodydaktycznych w zależności od poziomu nauczania Ukraińców języka polskiego.

W referatach poruszono m.in. problemy normatywne związane z rejestrowaniem rekcji czasowników w słownikach współczesnego języka polskiego. Właśnie niewyrazistość tych rejestracji stanowiąca problem glottodydaktyczny, szczególnie dla uczących się i nauczających języka polskiego w Ukrainie, staje się bodźcem do przeprowadzenia analizy korpusowej, której wyniki zostają ponownie przenoszone na grunt glottodydaktyki. Na tym polega istota dwukierunkowości transferu „językoznawstwo – glottodydaktyka” – kluczowego problemu realizowanego projektu w ramach programu NAWA „Polonista”.

Zaprezentowane referaty zostały ocenione na międzynarodowym forum polonistów jako wzorcowe metodologicznie i bardzo ważne w rozwoju (glotto)dydaktyki polonistycznej, gdyż mogą służyć jako wzorzec dla podobnych badań cząstkowych na materiale różnych par języków w różnych krajach, w których kształci się polonistów.